Hán học danh ngôn

Sự nghiệp chớ nên cầu mong không có chông gai, trắc trở vì không có chúng thì ý chí sẽ không kiên định.

Khổng Tử

~*~

Việc đã thành, không nên nói lại. Việc nhất định xảy ra, không nên can ngăn. Việc đã qua, không nên trách.

成事不说，遂事不谏，既往不咎。
Thành sự bất thuyết, toại sự bất gián, ký vãng bất cữu.

Khổng Tử

~*~

Phú quý mà có thể cầu được thì dù làm kẻ cầm roi đánh xe hầu người, ta cũng làm, phú quý mà không thể cầu được, thì ta cứ theo sở thích của ta.

富而可求也；虽执鞭之士,吾亦为之。如不可求,从吾所好。
Phú nhi khả cầu dã, tuy chấp tiên chi sĩ, ngô diệc vi chi; như bất khả cầu, tòng ngô sở hiếu.

Khổng Tử

~*~

Một mình trông, chẳng bằng cùng nhiều người trông, sáng hơn; một mình nghe, chẳng bằng cùng nhiều người nghe, suốt hơn.

Hàn Thi Ngoại Truyện

~*~

Rồng mà thất thế, thì cũng như giun.

Ngỗi Ngao

~*~

Giàu sang mà tài đức không xứng, thì tai vạ lớn.

Vương Phù

~*~

Phúc đến thì bụng khôn ngoan, họa lại thì thần mê muội.

Sử Chiếu Thông Giám

~*~

Người ta soi gương, thấy mặt bẩn, thì lau rửa ngay và khen gương tốt. Sao khi có tội lỗi, gặp được ai chỉ trích, thì lại ghét mà không ơn.

Hoài Nam Tử

~*~

Bần tiện sinh ra cần kiệm, cần kiệm sinh ra phú quý, phú quý sinh ra kiêu sa, kiêu sa sinh ra dâm dật, dâm dật lại sinh ra bần tiện.

Sử Điển Nguyện Thể Tập

~*~

Trời cho ta giàu sang sung sướng, là chiều chuộng để cho ta dễ làm lành; trời bắt ta nghèo khổ lo buồn, là mài giũa để cho ta kiên gan, bền chí.

Trương Hoành Cừ

~*~

Nước quá trong cá chẳng còn, người quá nóng vội trí khôn kém nhiều.

水太清则无鱼，人太紧则无智。
Thủy thái thanh tắc vô ngư, nhân thái khẩn tắc vô trí.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Thà rằng chính trực mà thiếu thốn, chứ không khuất tất để dư thừa.

寧可正而不足，不可邪而有餘。
Ninh khả chính nhi bất túc, bất khả tà nhi hữu dư.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Cùng anh trò chuyện một đêm, còn hơn đọc sách mười năm miệt mài.

同君一夜話，勝讀十年書。
Đồng quân nhất dạ thoại, thắng độc thập niên thư.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Có ruộng chẳng gắng cấy cày, kho không để chịu tháng ngày thiếu ăn.
Có sách chẳng cố học chăm, con cháu ngu dốt có gì sai đâu.

有田不耕倉廩虛，有書不讀子孫愚。
Hữu điền bất canh thương lẫm hư, hữu thư bất độc tử tôn ngu.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Núi rừng còn có cây mọc thẳng, ngay thẳng trên đời chẳng có ai.

山中有直樹，世上無直人。
Sơn trung hữu trực thụ, thế thượng vô trực nhân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Ngay trong ngay cũng đừng tin vội, mà hãy nên phòng người bất nhân.

莫信直中直，須防仁不仁。
Mạc tín trực trung trực, tu phòng nhân bất nhân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Mờ sáng dậy ngay, rảy nước quét sân, để trong ngoài gọn sạch.
Đêm đến đi ngủ , đóng rào khóa cửa, tất phải tự kiểm tra.

黎明即起，灑掃庭除，要內外整潔。
既昏便息，關鎖門戶，必親自檢點。
Lê minh tức khởi, sái tảo đình trừ, yếu nội ngoại chỉnh khiết.
Ký hôn tiện tức, quan tỏa môn hộ, tất thân tự kiểm điểm.

Chu Tử Gia Huấn

~*~

Con người sinh sống một đời, cỏ cây nảy nở một thời tiết xuân.

人生一世，草生一春。
Nhân sinh nhất thế, thảo sinh nhất xuân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Nén được cơn giận nhất thời, bớt đi được nỗi sầu lo trăm ngày.

忍得一時之氣，免得百日之憂。
Nhẫn đắc nhất thời chi khí, miễn đắc bách nhật chi ưu.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Thuốc chữa được bệnh chưa sâu, rượu sao khuây nổi nỗi sầu thấm xương.

藥能醫假病，酒不解真愁。
Dược năng y giả bệnh, tửu bất giải chân sầu.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Cháu con có phúc cháu con, chớ vì con cháu mà làm ngựa trâu.

兒孫自有兒孫福，莫為兒孫作馬牛。
Nhi tôn tự hữu nhi tôn phúc, mạc vị nhi tôn tác mã ngưu.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Người đến trước được làm vua, người đến sau phải nhận thua làm thần. Chớ nói anh đi sớm, còn người đi sớm hơn.

先到位為 君，後 到為臣。莫道君行早，更有早行人。
Tiên đáo vi quân, hậu đáo vi thần. Mạc đạo quân hành tảo, cánh hữu tảo hành nhân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Chỉ ai không cầu lợi mới không hại, chỉ ai không cầu phúc mới không họa.

Hoài Nam Tử

~*~

Thân dê mà lốt cọp, thấy cỏ thì thích, thấy chó sói thì run, quên mất cả bộ da khoác là lốt cọp.

Dương Tử

~*~

Lửa bốc lên cao, nước chảy xuống thấp, thế mà lửa bao giờ cũng thua nước.

Văn Trung Tử

~*~

Chứa lành gặp lành, chứa dữ gặp dữ. Xét kỹ mà coi, trời đất chẳng lầm việc báo ứng đâu. Làm thiện gặp thiện, làm ác gặp ác. Nếu không thấy gặp, là vì chưa đến lúc mà thôi.

Minh Tâm Bảo Giám

~*~

Làm ơn không mong trả ơn, cho người ta rồi chớ có cầu người ta trả ơn.

施恩不求報,與人勿追悔。
Thi ân bất cầu báo, dữ nhân vật truy hối.

Tố Thư

~*~

Không biết mệnh trời thì không thể làm người quân tử. Không biết lễ thì không thể tự lập thân. Không biết chữ tín thì không hiểu được người.

不知命,无以为君子也；不知礼,无以立也；不知信,无以知人也。
Bất tri mệnh, vô dĩ vi quân tử dã; Bất tri lễ, vô dĩ lập dã; Bất tri tín, vô dĩ tri nhân dã.

Khổng Tử

~*~

Giữ được đức mà không biết phát huy, tin phục đạo lý mà không kiên định làm theo. Có người ấy thì ích lợi gì? Không có người ấy thì hại gì?

执德不弘，信道不笃，焉能为有？焉能为亡？
Chấp đức bất hoằng, tín đạo bất đốc, yên năng vi hữu? Yên năng vi vong?

Tử Trương

~*~

Loại người làm bộ cao thượng, giả vờ thật thà chất phác, kì thực là kẻ hại đạo đức.

“乡愿”, 德之贼也。
“Hương nguyện”, đức chi tặc dã.

Khổng Tử

~*~

Người sĩ có chí và người có đức nhân không cầu sống mà làm hại điều nhân, mà có khi hi sinh tính mạng để thành điều nhân.

士仁人，无求生以害仁，有杀身以成仁。
Chí sĩ nhân nhân, vô cầu sinh dĩ hại nhân, hữu sát thân dĩ thành nhân.

Khổng Tử

~*~

Nghe thiên lệch thì sinh hoạ, chuyên quyền độc đoán thì thành loạn.

故偏聽生姦, 獨任成亂。
Cố thiên thính sanh gian, độc nhậm thành loạn.

Trâu Dương

~*~

Bản thân chính đáng, dù không ra lệnh người dưới vẫn chấp hành; Bản thân thiếu ngay thẳng, tuy ra mệnh lệnh người dưới cũng chẳng thi hành.

兲身正，不令而行；兲身不正，虽令不从。
Kỳ thân chính, bất mệnh nhi hành; Kỳ thân bất chính, tuy lệnh bất tòng.

Khổng Tử

~*~

Học tập phải như đuổi không kịp, dù có đuổi kịp còn sợ mất mát điều đã học.

学如不及, 犹恐失之。
Học như bất cập, do khủng thất chi.

Khổng Tử

~*~

Biết được mục đích cần đạt đến sau đó mới có thể kiên định. Định rồi sau mới yên ổn. Yên ồn rồi sau mới có thể an tâm. An tâm rồi sau mới có thể suy nghĩ. Suy nghĩ rồi sau mới đạt thành.

知止而後有定，定而後能靜，靜而後能安，安而後能慮，慮而後能得。
Tri chỉ nhi hậu hữu định, định nhi hậu năng tĩnh, Tĩnh nhi hậu năng an, an nhi hậu năng lự, lự nhi hậu năng đắc.

Lễ Ký

~*~

Tử Trương hỏi Khổng Tử về đức nhân. Khổng Tử nói: "Có thể làm được năm điều trong thiên hạ là nhân vậy." Tử Trương xin hỏi rõ. Ngài nói: "Cung, khoan, tín, mẫn, huệ. Cung kính thì không khinh nhờn, khoan dung thì được lòng người, tín thực thì được người ta tin cậy, mẫn cán thì có công, ban ân huệ thì dễ sử dụng người."

子張問仁於孔子。孔子曰：「能行五者於天下，為仁矣。」請問之。曰：「恭、寬、信、敏、惠。恭則不侮，寬則得眾，信則人任焉，敏則有功，惠則足以使人。」
Tử Trương vấn nhân ư Khổng Tử. Khổng Tử viết: Năng hành ngũ giả ư thiên hạ vi nhân hĩ. Vị vấn chi. Viết: "Cung, khoan, tín, mẫn, huệ. Cung tắc bất vũ, khoan tắc đắc chúng, tín tắc nhân nhậm yên, mẫn tắc hữu công, huệ tắc túc dĩ sử nhân."

Luận Ngữ

~*~

Chim khôn lựa cây mà đậu, tôi hiền chọn chúa mà thờ.

良禽相木而棲，賢臣擇主而事。
Lương cầm tướng mộc nhi tê, hiền thần trạch chủ nhi sự.

Tam quốc diễn nghĩa

~*~

Bậc làm chúa không có người hiền tài giúp đỡ, thì cũng như kẻ mù lòa không người dẫn dắt.

人主無賢, 如瞽無相。Nhân chủ vô hiền, như cổ vô tướng.

Tuân Tử

~*~

Vào tuổi tráng niên, khí huyết cương cường, nên răn về tranh đấu.

及其壯也, 血氣方剛, 戒之在鬥。
Cập kì tráng dã, huyết khí phương cương, giới chi tại đấu.

Luận Ngữ

~*~

Càng học càng hay, cũng như khát mà ra sông, ra bể uống, uống nhiều thì được nhiều, uống ít thì được ít.

Thận Tử

~*~

Phàm lúc nguy cấp, chỉ nên trông cậy những điều của mình, không nên trông cậy những điều của người.

Tăng Quốc Phiên

~*~

Chim đến lúc cùng thời mổ, muông đến lúc cùng thời cào, người ta đến lúc cùng thời dối giá.

Nhan Hồi

~*~

Không đáng cho mà cho, thì không phải là ơn.

Diêm Thiết Luận

~*~

Người quân tử, ta nên thân, song không nên quá chiều mà phụ họa; kẻ tiểu nhân, ta nên tránh, song không nên ruồng rẫy như hằn thù.

Thân Hàm Quang

~*~

Không có đức mà phúc nhiều, thì cũng như không có nền, mà tường cao, chả bao lâu thế nào cũng đổ.

Phạm Văn Tử

~*~

Mắt không theo người trông, tai không theo người nghe, miệng không theo người nói, mũi không theo người ngửi.

Nguyên Kết

~*~

Những thứ hổ báo ăn thừa, là thứ chuột bọ tranh nhau chí chết.

Bão Phác Tử

~*~

Gấm vóc mà xé rách từng mảnh, không bằng vải thường mà còn nguyên.

Bão Phác Tử

~*~

Cái bóng không vật gì cong mà thẳng được, cái vang không vì tiếng xấu mà tốt được.

Quản Tử

~*~

Lời nói, việc làm so sánh với cổ nhân thì “đức” tiến (1); công danh phú quý phó mặc cho thiên mệnh (2), thì “tâm” nhàn (3); báo ứng (4) nghĩ đến con cháu, thì không làm xằng; hưởng thụ lo đến túng thiếu, thì tiêu dùng biết tiết kiệm.
(1) Đức tiến: Đức hạnh một ngày một hay nên.
(2) Thiên mệnh: Mệnh trời đã định cho người ta.
(3) Tâm nhàn: Tâm thần khoan khoái không phiền não.
(4) Báo: Có cho tất có báo; Ứng: Có cảm tất có ứng.

Trần Cấp Sơn

~*~

Mặt trời mặt trăng làm sáng sủa cho thiên hạ mà không ai ơn; đất nước núi sông, làm no ấm cho thiên hạ, mà không ai quý.

Nhâm Tử

~*~

Tâm thuật quý nhất là quang minh, trung hậu; dung mạo quý nhất là chính đại, lão thành (1); ngôn ngữ quý nhất là giản dị, chân thật.
(1) Lão thành: Từng trải.

Lã Khôn

~*~

Mõ vì kêu mà chóng thủng, dầu vì sáng mà chóng hao.

Cổ Ngạn

~*~

Người ta thứ nhất phải “có chí” (1), thứ nhì phải “có thức” (2), thứ ba phải “có thường” (3).
(1) Có chí: Để tâm vào việc gì và cố làm cho được.
(2) Có thức: Hiểu biết tính người, việc đời.
(3) Có thường: Bao giờ cũng vậy, không biến đổi, không gián đoạn.

Tăng Quốc Phiên

~*~

Nói rằng muốn tu thân sửa mình trước hết cần phải làm cho mình ngay thẳng: Thân có uất giận, lòng không ngay thẳng được; có sự sợ hãi, lòng không ngay thẳng được; có điều ham muốn, lòng không ngay thẳng được; có sự lo lắng, lòng không ngay thẳng được.

所謂修身在正其心者：身有所忿懥, 則不得其正; 有所恐懼, 則不得其正; 有所好樂, 則不得其正; 有所憂患, 則不得其正。
Sở vị tu thân tại chính kì tâm giả：thân hữu sở phẫn chí, tắc bất đắc kì chính; hữu sở khủng cụ, tắc bất đắc kì chính; hữu sở hiếu lạc, tắc bất đắc kì chính; hữu sở ưu hoạn, tắc bất đắc kì chính.

Lễ Ký

~*~

Vì thế người quân tử có đạo lớn, ắt phải có được bằng lòng trung tín, và sẽ mất đạo ấy bởi lòng kiêu ngạo và thói xa hoa.

是故君子有大道, 必忠信以得之, 驕泰以失之。
Thị cố quân tử hữu đại đạo, tất trung tín dĩ đắc chi, kiêu thái dĩ thất chi.

Lễ Ký

~*~

Đạo đức chẳng trau giồi, học vấn chẳng chú trọng, nghe điều nghĩa mà không làm theo, có lỗi mà không sửa đổi, đó là những mối lo của ta.

德之不修，學之不講，聞義不能徙，不善不能改，是吾憂也。
Đức chi bất tu, học chi bất giảng, văn nghĩa bất năng tỉ, bất thiện bất năng cải, thị ngô ưu dã.

Luận Ngữ

~*~

Hùm thiêng ở núi, oai vệ vô cùng, đến lúc sa cơ, cũng hèn, cũng nhục.

Tư Mã Thiên

~*~

Nhiều người yêu thành ra phúc; nhiều người ghét thành ra họa.

Hoài Nam Tử

~*~

Tâm chẳng được điều “nghĩa” thì chẳng vui, thân chẳng được chút “lợi” thì chẳng yên.

Phồn Lộ

~*~

Cổng thành bị cháy một khi, ao cá bỗng bị vạ lây bất ngờ.

城門失火，殃及池魚。
Thành môn thất hỏa, ương cập trì ngư.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Người ở nhờ lâu thành rẻ rúng, nghèo đến nhà thân cũng hóa sơ.

久住令人賤，貧來親也疏。
Cửu trú lệnh nhân tiện, bần lai thân dã sơ.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Cầu người chọn mặt anh hùng, giúp người giúp lúc bần cùng khốn nguy.

求人須求英雄漢 ，濟人須濟急時無。
Cầu nhân tu cầu anh hùng hán,tế nhân tu tế cấp thì vô.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Tất cả do số mệnh, chút đỉnh chẳng do người.

大家都是命，半點不由人。
Đại gia đô thị mệnh, bán điểm bất do nhơn.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Kẻ tiểu nhân nhàn rỗi thì làm điều bất thiện, không gì không làm. Khi nhìn thấy người quân tử thì cố gắng che đậy, giấu cái ác mà trưng điều thiện ra, nhưng vẫn bị nhìn thấu rõ cả gan ruột, đâu có ích lợi gì! Cho nên nói: sự thật bên trong tất sẽ thể hiện ra ngoài hình dáng. Bởi vậy, người quân tử cần phải cẩn trọng khi chỉ có một mình.

小人閒居為不善, 無所不至, 見君子而後厭然, 掩其不善, 而著其善。人之視己, 如見其肺肝然, 則何益矣！此謂誠於中, 形於外, 故君子必慎其獨也。
Tiểu nhân nhàn cư vi bất thiện, vô sở bất chí, kiến quân tử nhi hậu yếm nhiên, yểm kì bất thiện, nhi trứ kì thiện. Nhân chi thị kỷ, như kiến kì phế can nhiên, tắc hà ích hĩ! thử vị thành vu trung, hình ư ngoại, cố quân tử tất thận kì độc dã.

Lễ Ký

~*~

Người quân tử trước hết cẩn thận về đức, có đức là có người, có người là có đất, có đất là có của cải, có của cải là có sử dụng.

是故君子先慎乎德; 有德此有人, 有人此有土, 有土此有財, 有財此有用。
Thị cố quân tử tiên thận hồ đức. Hữu đức thử hữu nhân, hữu nhân thử hữu thổ, hữu thổ thử hữu tài, hữu tài thử hữu dụng.

Lễ Ký

~*~

Tiếng người không cánh mà bay xa, tình người không rễ mà bám chặt.

Quân Tử

~*~

Trải qua một phen tỏa triết (1), tăng thêm một phần kiến thức.
(1) Tỏa triết: Ngăn trở đè nén, không để cho như ý.

Kinh Viên Tiểu Ngữ

~*~

Học giả nên thu liễm (1) tinh thần: ví như lò lửa, để tụ lại thì vừa nóng, vừa sáng mãi, tải ra thì chóng tàn.
(1) Thu liễm: Thu lại, lượm lại, không để cho tản ra.

Hạ Đông Nam

~*~

Thường được nghe những câu ngang tai (1), thường gặp phải những việc phật ý (2), cũng là một sự mài giũa cho người ta được hay.
(1) Câu ngang tai : Câu nói thẳng thường khó nghe.
(2) Việc phật ý : Việc công bằng thường trái ý riêng.

Hồng Tự Thành

~*~

Đồ dùng bẩn thì biết rửa, tâm địa bẩn sao lại để yên.

Ý Lâm

~*~

Giàu có làm đẹp nhà, đức làm đẹp thân, lòng rộng rãi thì thân thể thư thái, cho nên người quân tử phải giữ được ý niệm chân thành.

富潤屋, 德潤身, 心廣體胖, 故君子必誠其意。
Phú nhuận ốc, đức nhuận thân, tâm quảng thể bàng, cố quân tử tất thành kì ý.

Lễ Ký

~*~

Học cho rộng, hỏi cho kỹ, suy nghĩ cho cẩn thận, phân xét cho sáng suốt, làm cho tận lực.

博学之，审问之，慎思之，明辨之，笃行之。
Bác học chi, thẩm vấn chi, thận tư chi, minh biện chi, đốc hành chi.

Lễ Ký

~*~

Bậc quân tử có ba cái lo: lo rằng mình không nghe biết nhiều. Lo rằng mình đã biết nhiều nhưng không học được những điều đã biết. Lo rằng mình đã học được nhưng không thực hành được những điều đã học.

君子有三患：未之聞，患弗得聞也；既聞之，患弗得學也；既學之，患弗能行也。
Quân tử hữu tam hoạn: vị chi văn, hoạn phất đắc văn dã; kí văn chi, hoạn phất đắc học dã; kí học chi, hoạn phất năng hành dã.

Lễ Ký

~*~

Gia đình chứa trữ điều tốt lành, ắt có thừa phúc lành; gia đình chứa trữ điều chẳng tốt lành, ắt có thừa tai vạ. Bầy tôi giết vua, con giết cha, không phải là nguyên cớ một sớm một chiều, nguyên do dần dần đã lâu mà thành ra vậy, vì người lo liệu phòng bị những việc ấy không biết lo liệu phòng bị sớm.

積善之家，必有餘慶，積不善之家，必有餘殃。臣弑其君,子弑其父，非一朝一夕之故，其所由来者渐矣，由辨之不早辨也。
Tích thiện chi gia, tất hữu dư khương; tích bất thiện chi gia, tất hữu dư ương. Thần thí kỳ quân, tử thí kỳ phụ, phi nhất triêu nhất tịch chi cố, kỳ sở do lai giả tiệm hỹ, do biện chi bất tảo biện dã.

Khổng Tử

~*~

Ra khỏi nhà thì trang trọng như đón khách quý; tiếp xúc người thì kính cẩn như đang hành lễ.

出門如見大賓，使民如承大祭。
Xuất môn như kiến đại tân, sử dân như thừa đại tế.

Luận Ngữ

~*~

Ăn ở hết lòng, không có mảy may gian tà gọi là trung. Suy mình ra người để mọi người được đúng địa vị, được những điều mong muốn đó là thứ.

盡自己的心，沒有一點偽妄這是忠。推己及人使他人和自己各得其所，各得其欲，這是恕。
Tận tự kỷ đích tâm, một hữu nhất điểm ngụy vọng giá thị trung. Suy kỷ cập nhân sử tha nhân hòa tự kỷ các đắc kỳ sở, các đắc kỳ dục, giá thị thứ.

Trung Dung

~*~

Làm điều nhân là do mình, chứ đâu có do người?

為仁由己, 而由人乎哉？
Vi nhân do kỉ, nhi do nhân hồ tai?

Khổng Tử

~*~

Con người phụ bạc, còn mặt mũi nào nhìn nhau nữa?

負心人何顏相見？
Phụ tâm nhân hà nhan tương kiến?

Liêu Trai Chí Dị

~*~

Đạo ở gần lại tìm ở xa, việc thiện dễ lại tìm cái khó. Nếu ai cũng thương yêu họ hàng, trọng kính người trên thì thiên hạ thái bình.

道在邇而求諸遠。事在易而求諸難。人人親其親，長其長，而天下平。
Đạo tại nhĩ nhi cầu chư cầu chư viễn. Sự tại dị nhi cầu chư nan. Nhân nhân thân kỳ thân, trưởng kỳ trưởng, nhi thiên hạ bình.

Mạnh Tử

~*~

Quân tử cử động có thể đời đời làm đạo cho thiên hạ, hành vi có thể đời đời làm khuôn phép cho thiên hạ, nói năng có thể đời đời làm chuẩn tắc cho thiên hạ, người ở xa có trông mong, người ở gần không bao giờ chán.

是故君子動而世為天下道。行而世為天下法。言而世為天下則。遠之則有望。近之則不厭 。
Thị cố quân tử động nhi thế vi thiên hạ đạo. Hành nhi thế vi thiên hạ pháp. Ngôn nhi thế vi thiên hạ tắc. Viễn chi tắc hữu vọng, cận chi tắc bất yếm.

Trung Dung

~*~

Lương tri thấy được lúc độc tri,
Ngoài biết ấy ra há biết gì?
Ai mà chẳng có lương tri sẵn?
Hồ dễ mấy ai biết lương tri?

良知就是獨知時，
此知之外更無知；
人人都有良知在，
知得良知卻是誰？
Lương tri tựu thị độc tri thì,
Thử tri chi ngoại cánh vô tri.
Nhân nhân đô hữu lương tri tại,
Tri đắc lương tri khước thị thùy.

Vương Dương Minh

~*~

Đạo luôn gần gũi người đời,
Những ai lập đạo xa vời chúng nhân,
Hiếu kỳ, lập dị, là nhầm.

道不遠人。人之為道而遠人，不可以為道。
Đạo bất viễn nhân. Nhân chi vi đạo nhi viễn nhân, bất khả dĩ vi đạo.

Khổng Tử

~*~

Trời sinh ra khắp muôn dân,
Vật nào phép nấy định phân rành rành.
Lòng dân chứa sẵn căn lành,
Nên ưa những cái tinh thành tốt tươi.

天 生 蒸 民，
有 物 有 則，
民 之 秉 彝，
好 是 懿 德。
Thiên sinh chưng dân,
Hữu vật hữu tắc,
Dân chi bỉnh di,
Hảo thị ý đức.

Kinh Thi

~*~

Muốn tìm phú quý lâu dài, phải chịu gian khổ miệt mài công phu.

欲求生富貴，須下死工夫。
Dục cầu sanh phú quý, tu hạ tử công phu.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Rượu ngon thiết bạn tâm đầu, vàng mười tiêu hết mong mua sách về.

白酒酿成延好客，黄金散尽为收书。
Bạch tửu nhưỡng thành diên hảo khách, hoàng kim tán tận vị thu thư.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Nuôi trai chẳng dạy, nuôi lừa; nuôi gái chẳng dạy chẳng thà nuôi heo.

養子不教如養驢，養女不教如養豬。
Dưỡng tử bất giáo như dưỡng lư, dưỡng nữ bất giáo như dưỡng trư.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Rượu say không nói là quân tử, tiền của phân minh ấy trượng phu.

酒中不語真君子，財上分明大丈夫。
Tửu trung bất ngữ chân quân tử, tài thượng phân minh đại trượng phu.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Sức hèn chớ vác nặng nhiều, nói không trọng lượng chớ điều khuyên ai.

力微休負重，言輕莫勸人。
Lực vi hưu phụ trọng, ngôn khinh mạc khuyến nhân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Trong nhà cờ bạc chớ hề
Gái trai ham bạc cả bề hư thân
Trong nhà đàn hát phải ngăn
Gái trai dâm loạn lấy răn đạo thường
Trong nhà cờ thế đủ phương
Gái trai suy bại chẳng đường làm ăn
Trong nhà có nắp có ngăn
Gái trai trọng lễ giữ răn đủ điều

家中賭博，男女皆惡
家中有琴，女子不淫
家中有棋，男子必衰
家中有制，男女守禮
Gia trung đổ bác, Nam nữ giai ác
Gia trung hữu cầm, Nữ tử bất dâm
Gia trung hữu kì, Nam tử tất suy
Gia trung hữu chế, Nam nữ thủ lễ

Minh Đạo Gia Huấn

~*~

Muốn cho trên dưới hòa thân
Nết quý là nhẫn muôn phần nhớ ghi
Vua tôi mà nhịn chút đi
Thế nước vững trọn làm gì chuyển lay
Cha con nhẫn được càng hay
Tự toàn gia đạo sau này ấm êm
Vợ chồng càng phải nhẫn thêm
Thì bày con trẻ khỏi điềm bơ vơ
An hem nhẫn thì được nhờ
Gia trung khỏi sự thờ ơ nhạt nhòa
Nhịn bằng hữu sống hài hòa
Thì tình chẳng nhạt nghĩa xa hóa gần
Mỗi mỗi sự nhẫn tự thân
Người người yêu kính nhân nhân theo về

欲和上下，忍字為先
君臣忍之，國勢保全
父子忍之，自全其道
夫婦忍之，令子不孤
兄弟忍之，家中無害
朋友忍之，其情不疏
自身忍之，人人愛樂
Dục hòa thượng hạ, Nhẫn tự vi tiên
Quân thần nhẫn chi, Quốc thế bảo toàn
Phụ tử nhẫn chi, Tự toàn kì đạo
Phu phụ nhẫn chi, Lệnh tử bất cô
Huynh đệ nhẫn chi, Gia trung vô hại
Bằng hữu nhẫn chi, Kì tình bất sơ
Tự thân nhẫn chi, Nhân nhân ái lạc

Minh Đạo Gia Huấn

~*~

Đạo phụng dưỡng phải lễ nghi
Chớ hiềm ô uế chớ vì bẩn hôi
Mẹ cha còn ở trên đời
Làm con chớ có chơi bời đi xa
Là thân thể là tóc da
Đều của từ mẹ từ cha cho mình
Chăm nom gìn giữ dáng hình
Cái gốc của hiếu từ mình chứ đâu
Lập thân hành đạo là sau
Tiếng nêu đời trước truyền sau rỡ ràng
Mẹ cha nhờ tiếng mà sang
Là ngọn của hiếu hai đàng đều cân

奉養禮儀，莫避污穢
父母在堂，不可遠遊
身体髮膚，受之父母
不敢毀傷，孝之始也
立身行道，揚名於後
以顯父母，孝之終也
Phụng dưỡng lễ nghi, Mạc tị ô uế
Phụ mẫu tại đường, Bất khả viễn du
Thân thể phát phu, Thụ chi phụ mẫu
Bất cảm hủy thương, Hiếu chi thủy dã
Lập thân hành đạo, Dương danh ư hậu
Dĩ hiển phụ mẫu, Hiếu chi chung dã

Minh Đạo Gia Huấn

~*~

Tích thóc gạo phòng thất thời
Tích quần tích áo phòng trời chuyển cơn
Người tiết kiệm thì đủ hơn
Điềm tĩnh trọn đạo thì an mọi bề
Biết dự bị phòng gian phi
Nuôi con dạy dỗ phòng khi về già
Hiếu với mẹ thảo với cha
Thì con hiếu lại với ta khác gì

積榖防饑，積衣防寒
儉則常足，靜則常安
謹備防奸，養子防老
事親既孝，子亦孝之
Tích cốc phòng cơ, Tích y phòng hàn
Kiệm tắc thường túc, Tĩnh tắc thường an
Cẩn bị phòng gian, Dưỡng tử phòng lão
Sự thân kí hiếu, Tử diệc hiếu chi

Minh Đạo Gia Huấn

~*~

Tu thân bớt dục mọi bề
Siêng năng cần kiệm gia tề đến nơi
Đừng xa hoa, cấm ăn chơi
Để dành để dụm để ngơi lúc cần
Hiển vinh với nhục cũng gần
Yên vui phải nhớ những lần nguy nan
Đạo cao đức trọng mới sang
Áo rách mà sạch hơn vàng tanh hôi

修身寡欲，勤儉齊家
禁止奢華，須防後用
得榮思辱，居安思危
道高徳重，不恥劑衣
Tu thân quả dục, cần kiệm tề gia
Cấm chỉ xa hoa, tu phòng hậu dụng
Đắc vinh tư nhục, cư an tư nguy
Đạo cao đức trọng, bất sỉ tề y

Minh Đạo Gia Huấn

~*~

Nơi trang trọng phải xuống xe
Những nơi miếu mạo xuống hè nhanh chân
Ra vào ngồi đứng càng thuần
Nếu không hợp lễ phải cẩn sửa ngay
Nói năng ăn uống cả ngày
Nếu không đúng lễ chữa ngay đừng nề

過闕則下，過廟則趨
出入起居，非禮不整
言語飮食，非禮不肅
Quá khuyết tắc hạ, quá miếu tắc xu
Xuất nhập khởi cư, phi lễ bất chỉnh
Ngôn ngữ ẩm thực, phi lễ bất túc

Minh Đạo Gia Huấn

~*~

Không tiền chớ đến chỗ đông, gặp nạn chớ đến cậy trông thân tình.

無錢休入眾，遭難莫尋親。
Vô tiền hưu nhập chúng, tao nạn mạc tầm thân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Nước xa khó chữa cháy gần, người thân xa kém hương lân gần kề.

遠水難救近火，遠親不如近鄰。
Viễn thủy nan cứu cận hỏa, viễn thân bất như cận lân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Những người đến nói điều kia nọ, chính ấy con người thích nọ kia.

來說是非者，便是是非人。
Lai thuyết thị phi giả, tiện thị thị phi nhân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Núi có cây sống ngàn năm, trên đời ít gặp cụ trăm tuổi già.

山中也有千年樹，世上難逢百歲人。
Sơn trung dã hữu thiên niên thụ, thế thượng nan phùng bách tuế nhân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Giữ miệng như giữ lục bình, sảy tay rơi vỡ tan tành còn chi.
Giữ ý như giữ thành trì, để giặc vào lọt còn chi là thành.

守口如瓶，防意如城。
Thủ khẩu như bình, phòng ý như thành.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~