Hán học danh ngôn về phẩm tiết, chí khí

Việc không hợp đạo thì một lưng cơm cũng không lấy của ai.

Mạnh Tử

~*~

Tâm phải cho lớn để dung nạp người trong thiên hạ, tâm phải cho rộng để chứa đựng điều hay trong thiên hạ, tâm phải công bình để làm việc trong thiên hạ, tâm phải trầm tĩnh để xét lý trong thiên hạ, tâm phải vững vàng để chống đỡ với biến cố trong thiên hạ.

Lã Khôn

~*~

Xử những việc khó xử càng nên khoan dung; xử người khó xử, càng nên trung hậu; xử thời buổi khó khăn, ngờ vực, càng nên tự nhiên như vô tâm.

Lý Tiêu Viễn

~*~

Thà cho người phụ bạc ta, nhất thiết không thể là ta phụ người.

宁可人负我，不可我负人。
Ninh khả nhân phụ ngã, thiết mạc ngã phụ nhân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Tự mình khinh mình trước, người ngoài mới khinh mình sau.

Mạnh Tử

~*~

Thà rằng chính trực mà thiếu thốn, chứ không khuất tất để dư thừa.

寧可正而不足，不可邪而有餘。
Ninh khả chính nhi bất túc, bất khả tà nhi hữu dư.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Chim, hoa còn sợ ngày xuân hết, chẳng lẽ con người uổng phí xuân.

莺花犹怕春光老，岂可教人枉度春。
Oanh hoa do phạ xuân quang lão, khởi khả giáo nhân uổng độ xuân.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Quân tử gặp cùng khốn thì cố chịu đựng, kẻ tiểu nhân thì phóng túng, làm liều.

君子固穷，小人穷斯滥矣。
Quân tử cố cùng tiểu nhân cùng tư lạm hĩ.

Khổng Tử

~*~

Tu thân bớt dục mọi bề
Siêng năng cần kiệm gia tề đến nơi
Đừng xa hoa, cấm ăn chơi
Để dành để dụm để ngơi lúc cần
Hiển vinh với nhục cũng gần
Yên vui phải nhớ những lần nguy nan
Đạo cao đức trọng mới sang
Áo rách mà sạch hơn vàng tanh hôi

修身寡欲，勤儉齊家
禁止奢華，須防後用
得榮思辱，居安思危
道高徳重，不恥劑衣
Tu thân quả dục, cần kiệm tề gia
Cấm chỉ xa hoa, tu phòng hậu dụng
Đắc vinh tư nhục, cư an tư nguy
Đạo cao đức trọng, bất sỉ tề y

Minh Đạo Gia Huấn

~*~

Kẻ sĩ cần nhất phải khí độ cho to, và kiến thức cho rộng.

Bùi Hành Kiệm

~*~

Vấn tâm không có điều gì đáng thẹn, thì còn lo gì, sợ gì.

Luận Ngữ

~*~

Tâm phải cho to để dung nạp những người trong thiên hạ; tâm phải cho rộng để chịu đựng cái hay trong thiên hạ; tâm phải công bằng để bàn việc trong thiên hạ; tâm phải trầm tiềm để xét lý trong thiên hạ; tâm phải vững vàng để chống lại với biến cố trong thiên hạ.

Lã Khôn

~*~

Cây chi, cây lan tuy mọc chỗ rừng vắng mà hoa vẫn thơm; người quân tử theo lẽ phải, làm điều hay, tuy gặp khốn cùng, mà tiết hạnh vẫn không đổi.

Gia Ngữ

~*~

Giữ việc đạo nghĩa, làm việc trung tín, trọng việc danh tiết.

Ấu Dương Tu

~*~

Dậy sớm, thức khuya, nghĩ làm sao không để nhục đến cha mẹ.

Thư Kinh

~*~

Nguồn trong thì dòng nước trong, nguồn đục thì dòng nước đục.

Tuân Tử

~*~

Thấy việc nghĩa mà không làm, chẳng phải là kẻ dũng.

见义不为,无勇也。
Kiến nghĩa bất vi, vô dũng dã.

Khổng Tử

~*~

Tự xét thân mình, miễn là không thẹn; thị phi miệng thế, thì có quản chi.

Ban Siêu Truyện

~*~

Học dễ mà thích học thì khó, làm dễ mà hết sức làm thì khó, xấu hổ dễ mà biết xấu hổ thì khó.

Vương Thuyền Sơn

~*~

Con rùa ấy, thà chết để lại xương cho người ta quý trọng, hay thà sống mà kéo lê đuôi nó trong vũng bùn?

此龜者，寧其死而留骨而貴乎？寧其生而曳尾于涂中乎？
Thử quy giả, ninh kì tử nhi lưu cốt nhi quý hồ? Ninh kì sinh nhi duệ vĩ vu đồ trung hồ?

Trang Tử

~*~

Nhất tâm (*) ăn ở cho phải đạo, thì trời cũng không làm hại nổi.
(*) Nhất tâm: Trước sau bao giờ cũng một lòng như vậy.

Tuân Tử.

~*~

Sống mà nhục, không bằng chết mà vinh.

生以辱, 不如死以榮。
Sinh dĩ nhục, bất như tử dĩ vinh.

Đại Đới Lễ

~*~

Học trò trong nước mà không có chí tiết, thì thế nước thoi thóp như người sắp chết.

Tiết Huyên

~*~

Liêm sỉ là việc lớn, tử sinh là việc nhỏ.

Diệp Mộng Đắc

~*~

Những việc nghĩa, nên làm, sức đủ làm, bụng muốn làm; vì bè bạn, vợ con gàn trở, mà thôi không làm, thế là người vô chí.

Lã Khôn

~*~

Nghèo không là xấu, nghèo mà không có chí mới là xấu; hèn không đáng ghét, hèn mà không có tài mới đáng ghét; già không nên than thở, già mà sống thừa mới đáng than thở; chết không nên bi ai, chết mà vô bổ mới đáng bi ai.

Lã Khôn

~*~

Tâm thuật quý nhất là quang minh, trung hậu; dung mạo quý nhất là chính đại, lão thành (1); ngôn ngữ quý nhất là giản dị, chân thật.
(1) Lão thành: Từng trải.

Lã Khôn

~*~

Người chỉ làm giàu là người bất nhân, người chỉ làm nhân là người không giàu.

Mạnh Tử

~*~

Lâu nay đời vẫn làm đắm đuối loài người, cái chí của ta là cái để độ thân ta, mà sóng gió không thể xiêu dạt vùi dập được.

Chúc Vô Công

~*~

Chớ lo không được quan to, nên lo cái “đức” của mình còn kém cỏi; chớ tủi không được lộc hậu, nên tủi cái “trí” của mình còn hẹp hòi.

Trương Hành Truyện

~*~

Quân tử xem nghĩa là trên hết. Quân tử có dũng mà bất nghĩa thì làm loạn, tiểu nhân có dũng mà bất nghĩa thì làm trộm cướp.

君子义以为上。君子有勇而无义为乱,小人有勇而无义为盗。
Quân tử nghĩa vi thượng. Quân tử hữu dũng nhi vô nghĩa vi loạn, tiểu nhân hữu dũng nhi vô nghĩa vi đạo.

Khổng Tử

~*~

Khí tượng như chim phượng hoàng liệng trên mây xanh, thì những lợi hại cỏn con, không động được tâm nữa.

Trình Di

~*~

Tâm niệm trầm tiềm mãi mãi, thì lẽ gì mà nghĩ chả ra. Chí khí phấn phát luôn luôn, thì việc gì mà chả làm nổi.

Lã Khôn

~*~

Đáng chết thì chết: quyết không cầu thả cầu sống, để cho “tâm” không được yên, thà chỉ nên thí thân đi, để cho “tâm” được yên và “đức” được trọn vẹn.

Luận Ngữ

~*~

Ta có tai, mắt, ta nghe, ta trông; ta có tâm tư, ta suy, ta nghĩ; ta đối với người đời xưa, có lúc ta thờ như thầy, có lúc ta kính như bạn, cũng có lúc ta kình địch không chịu. Ta theo công lý, nhất quyết ta không làm tôi tớ cổ nhân.

Lương Khải Siêu

~*~

Quân tử luôn luôn thẳng thắn ung dung vô tư, tiểu nhân lúc nào cũng u sầu lo lắng.

君子坦荡荡，小人长戚戚。Quân tử thản đãng đãng, tiểu nhân trường thích thích.

Khổng Tử

~*~

Thà làm người tốt mà giá quý đệ nhất phẩm, còn hơn làm người xấu mà quan to đệ nhất phẩm.

Hải Thụy

~*~

Tâm sự người trượng phu, nên sáng như trời xanh, rõ như ban ngày, để cho ai ai cũng được trông thấy.

Tiết Huyên

~*~

Người có chí thì việc gì cũng nên.

Hán Quang Vũ

~*~

Người quân tử không buồn tuổi sắp già, chỉ lo chí trễ nải.

Trung Luận

~*~

Người đời đục cả, ta một mình trong; người đời say cả, ta một mình tỉnh.

Khuất Bình

~*~