Hán học danh ngôn

Cậy mình phú quý, học thức mà khinh người, đều là tự mình gây dựng ra tai vạ cả.

Bàng Thị Gia Huấn

~*~

Trung tín, cẩn thận, là cái nền thành người hay; hão huyền, quỉ quyệt, là cái gốc thành người dở.

Tiềm Phu

~*~

Cả đời làm việc thiện, thiện còn chưa đủ; một ngày làm điều ác, ác đã thừa rồi.

終身為善，善猶不足；一日行惡，惡自有余。
Chung thân vi thiện, thiện do bất túc; nhất nhật hành ác, ác tự hữu dư.

Mã Phục Ba

~*~

Ai mà tự kính, thời người ngoài mới kính; ai mà tự khinh, thời người ngoài cũng khinh.

Chu Hi

~*~

Người tuấn kiệt mới biết việc đời.

Thục Chí

~*~

Tính của kẻ tiểu nhân, thường dễ kích động ở sức mạnh, tham cầu ở hoạ loạn.

夫小人之性, 釁於勇, 嗇於禍。
Phù tiểu nhân chi tính, hấn ư dũng, sắc ư hoạ.

Tả truyện

~*~

Dân nghèo thì mưu trí xảo trá phát sinh.

民貧則姦智生。
Dân bần tắc gian trí sanh.

Quản Tử

~*~

Thuận theo lẽ trời thì còn, nghịch với lẽ trời thì mất.

順天者存，逆天者亡。
Thuận thiên giả tồn, nghịch thiên giả vong.

Mạnh Tử

~*~

Nuôi con mà chẳng dạy dỗ, ấy là lỗi của người cha.
Dạy học mà chẳng nghiêm, ấy là sự lười nhác của người thầy.
Kẻ làm con mà chẳng học, chẳng phải điều thích đáng.
Lúc nhỏ chẳng học thì già sẽ làm gì?

養不教，父之過；
教不嚴，師之惰。
子不學，非所宜；
幼不學，老何為？
Dưỡng bất giáo, phụ chi quá;
Giáo bất nghiêm, sư chi đọa.
Tử bất học, phi sở nghi;
Ấu bất học, lão hà vi?

Tam Tự Kinh

~*~

Trước hết, thực hành lời mình nói, sau mới nói ra.

先行其言而后从之 先行其言而后从之。
Tiên hành kì ngôn, nhi hậu tòng chi.

Khổng Tử

~*~

Trời đất bốn mùa còn có thăng trầm, huống chi là con người!

天地四時猶有消，而況人乎？
Thiên đích tứ thì do hữu tiêu, nhi huống nhân hồ.

Thế thuyết tân ngữ

~*~

Cư xử trong nhà không gì hay bằng “nghĩa”, không gì quý bằng “nhẫn”.
(1) Nghĩa: Điều phải, ở thẳng để chữa những sự chênh lệch cho được phân minh.
(2) Nhẫn: Nhường, nhịn, dong thứ cho được êm thấm.

Tiết Tư Am

~*~

Lúc có tiền nên nghĩ đến ngày không có tiền; chớ để đến ngày không có tiền, mới nhớ lại đến lúc có tiền.

Cổ Ngữ

~*~

Tâm niệm trầm tiềm mãi mãi, thì lẽ gì mà nghĩ chả ra. Chí khí phấn phát luôn luôn, thì việc gì mà chả làm nổi.

Lã Khôn

~*~

Đem lòng yêu vợ con ra yêu cha mẹ thời là hiếu; đem lòng giữ nhà ra giữ nước thời là trung; đem lòng trách người ra trách mình thời ít lỗi; đem lòng dong mình ra dong người thời trọn nghĩa.

Cảnh Hành Lục

~*~

Đạo trời là: người thiện thì được mệnh trời, người bất thiện thì mất mệnh trời vậy.

道善則得之, 不善則失之矣。
Đạo thiện tắc đắc chi, bất thiện tắc thất chi hĩ.

Lễ Ký

~*~

Việc được, thì gièm pha nổi lên; đức cao, thì chê bai kéo đến.

Hàn Dũ

~*~

Sinh ra mà đã biết là bậc trên; học rồi mới biết, là bậc thứ; gặp cảnh khốn rồi mới chịu học, lại còn thấp hơn nữa. Thấp nhất là gặp cảnh khốn rồi mà vẫn không chịu học.

生而知之者,上也；学而知之者,次也；困而学之,又兲次也；困而不学，民斯为下矣。
Sinh nhi tri chi giả, thượng dã. Học nhi tri chi giả, thứ dã. Khốn nhi học chi, hựu kì thứ dã. Dân tư vi hạ hĩ.

Khổng Tử

~*~

Làm việc vô ích để cầu phúc, không bằng làm việc có ích để cứu người.

Lục Thế Nghi

~*~

Giận bốc lên nóng hơn lửa; lưỡi nói ra sắc hơn gươm.

Hoàng Hiến

~*~

Không có việc, chớ nên sinh vệc; có việc, chớ nên sợ việc.

Tôn Hạ Phong

~*~

Tích trữ vàng để lại cho con cháu, chưa chắc con cháu giữ gìn được; tích trữ sách vở để cho con cháu, chưa chắc con cháu sẽ học được; sao bằng tích trữ cái âm đức (*) không ai thấy để mà mưu toan lâu dài vĩnh viễn cho con cháu.

積金以遺子孫，子孫未必能守；積書以遺子孫，子孫未必能讀；不如積陰德於冥冥之中，以為子孫長久之計。
Tích kim dĩ di tử tôn, tử tôn vị tất năng thủ; tích thư dĩ di tử tôn, tử tôn vị tất năng độc; bất như tích âm đức vu minh minh chi trung, dĩ vi tử tôn trường cửu chi kế.
(*) Âm đức: việc làm lành chỉ mình mình biết, làm không có ý cầu cho người ta biết đến, để người ta khen ngợi, chỉ vì việc lành, việc phải nên làm mà thôi.

Tư Mã Ôn Công

~*~

Người đại trượng phu đau lòng việc nước, nên thung dung, trầm tĩnh, để mà lo toan.

Lục Triều Sử Luân

~*~

Người mê thích điều lành, phúc tuy chưa đến, song họa đã xa; người mà không thích điều lành, họa tuy chưa đến, song phúc đã xa.

Trung Luận

~*~

Chẳng lo buồn vì không có địa vị, chỉ lo không có đức tài xứng với địa vị ấy. Không cần lo người khác không hiểu mình, nên lo làm sao có năng lực khiến cho người khác biết mình.

不患无位，患所以立；不患莫己知，求为可知也。
Bất hoạn vô vị, hoạn sở dĩ lập; Bất hoạn mạc kỷ tri, cầu vi khả tri dã.

Khổng Tử

~*~

Điều gì không muốn người trên làm với mình thì không nên làm với người dưới; điều gì không muốn kẻ dưới đối với mình thì không nên lấy đó thờ người trên; điều gì không muốn người trước đối xử với mình thì không nên thi thành với người sau; điều gì không muốn người sau đối xử với mình thì không nên làm với người trước; điều gì không muốn người bên trái đối xử với mình thì không nên đối xử với người bên phải; điều gì không muốn người bên phải đối xử với mình thì không nên đối xử với người bên trái.

所惡於上, 毋以使下; 所惡於下, 毋以事上; 所惡於前, 毋以先後; 所惡於後, 毋以從前; 所惡於右, 毋以交於左; 所惡於左, 毋以交於右。
Sở ác ư thượng, vô dĩ sử hạ; sở ác vu hạ, vô dĩ sự thượng; sở ác ư tiền, vô dĩ tiên hậu; sở ác ư hậu, vô dĩ tùng tiền; sở ác ư hữu, vô dĩ giao ư tả; sở ác ư tả, vô dĩ giao ư hữu. Thử chi vị kiết củ chi đạo.

Lễ Ký

~*~

Không ghen ghét ai, không cầu cạnh ai, thì làm việc gì mà chẳng lành, chẳng tốt.

Thư Kinh

~*~

Chúng bạn thân li, khó mà thành công được.

衆叛親離, 難以濟矣。Chúng bạn thân li, nan dĩ tế hĩ.

Tả truyện

~*~

Người tri túc (*) thì nghèo hèn cũng vui sướng, người không tri túc thì giàu sang cũng lo buồn.
(*) tri túc: biết đủ.

Lã Bang Hiến

~*~

Mỗi ngày biết thêm điều chưa biết. Mỗi tháng quên đi những điều đã biết. Như vậy gọi là người ham học.

日知兲所亡，月无忘兲所能，可谓好学也已矣。
Nhật tri kỳ sở vong, nguyệt vô vong kỳ sở năng, khả vị hiếu học dã dĩ hĩ.

Tử Hạ

~*~

Tử Cống hỏi về cách cư xử với bạn bè. Khổng Tử đáp: (Bạn có lỗi) thì hết lòng khuyên nhủ cho khôn khéo, không được thì thôi, khỏi mang nhục.

子貢問友. 子曰: 忠告而善道之, 不可則止, 毋自辱焉。
Tử Cống vấn hữu. Tử viết: Trung cáo nhi thiện đạo chi, bất khả tắc chỉ, vô tự nhục yên.

Luận Ngữ

~*~

Người quân tử nói ra một lời mà người ta cho mình là khôn, hay không khôn, cho nên không thể không thận trọng lời nói.

君子一言以为知，一言以为不知，言不可不慎也。
Quân tử nhất ngôn dĩ vị trí, nhất ngôn dĩ vi bất tri, ngôn bất khả thận dã.

Tử Cống

~*~

Ngẫm nghĩ việc xưa để hiểu việc nay, hành vi đáng làm thầy người khác.

溫故而知新，可以為師矣。
Ôn cố nhi tri tân, khả dĩ vi sư hĩ.

Khổng Tử

~*~

Không phấn phát (1) thì một ngày một lười nản; không kiềm thúc (2) thì một ngày một dông dài.
(1) Phấn phát: Cố gắng. (2) Kiềm thúc: Xem xét giữ gìn.

Chu Hi

~*~

Người tốt làm thầy cho người chẳng tốt (bắt chước cái tốt); còn người chẳng tốt thì làm cho người tốt cũng được nhờ (vì thấy cái xấu mà răn mình).

善人，不善人之師。不善人，善人之資。
Thiện nhân, bất thiện nhân chi sư. Bất thiện nhân, thiện nhân chi tư.

Lão Tử

~*~

Không xấu với miệng, chẳng bằng không xấu với thân; không xấu với thân, chẳng bằng không xấu với tâm.
(Không nói bậy, chẳng bằng không làm bậy; không làm bậy, chẳng bằng không nghĩ bậy.)

Thiệu Ung

~*~

Chớ đem điều mình giỏi, mà bắt người cũng như thế; chớ đem điều mình hay, mà khinh người không được thế.

Triệu Khiêm

~*~

Ngọc không mài dũa thì không thể trở thành khí dụng; người ta không học thì không hiểu được lẽ phải.

玉不琢，不成器。人不學，不知義。
Ngọc bất trác, bất thành khí. Nhân bất học, bất tri nghĩa.

Tam Tự Kinh

~*~

Vẻ đẹp của tình vợ chồng là kính cẩn lẫn nhau mà vẫn hòa hợp.

鸞和之美，肃肃雍雍。
Loan hòa chi mĩ, túc túc ung ung.

Lễ Ký

~*~

Sáng tạo cơ hội là kẻ dũng. Chờ đợi cơ hội là kẻ ngu.

创造机会的人是勇者。等待机会的人是愚者。
Sáng tạo ky hội đích nhân thị dũng giả. Đẳng đãi ky hội đích nhân thị ngu giả.

Khuyết danh

~*~

Với kẻ miệng lưỡi, lấy lợi mà nhử.

其有口舌者, 率以利啖之。
Kì hữu khẩu thiệt giả, suất dĩ lợi đạm chi.

Tân Đường Thư

~*~

Thấy việc thiện thì vội vàng như đuổi theo không kịp, thấy việc bất thiện thì như nhúng tay vào nước sôi.

见善如不及，见不善如探汤。
Kiến thiện như bất cập, kiến bất thiện như thám thang.

Khổng Tử

~*~

Bậc hiền giả thân cận mà vẫn kính, tuy sợ hãi mà vẫn yêu, tuy yêu nhưng vẫn nhận ra những điểm xấu, tuy ghét vẫn nhận ra những điểm tốt. Tích tụ mà có thể buông, yên ổn mà có thể biến đổi. Thấy của cải không ham được, thấy khó khăn không tránh né. Không quyết cầu thắng, không cần được chia nhiều.

賢者狎而敬之，畏而愛之。愛而知其惡，憎而知其善。積而能散，安安而能遷。臨財毋茍得，臨難毋茍免。很毋求勝，分毋求多。
Hiền giả hiệp nhi kính chi, úy nhi ái chi. Ái nhi tri kì ác, tăng nhi tri kì thiện. Tích nhi năng tán, an an nhi năng thiên. Lâm tài vô cẩu đắc, lâm nan vô cẩu miễn. Ngận vô cầu thắng, phân vô cầu đa.

Lễ Ký

~*~

Người ở lành với ta, ta cũng ở lành lại với người. Người sống ác với ta, ta vẫn phải ở lành với người; ta không sống ác với người, lẽ nào người có thể sống ác mãi với ta hay sao?

於我善者，我亦善之。於我惡者，我亦善之。我既於人無惡，人能於我無惡哉！
Vu ngã thiện giả, ngã diệc thiện chi. Vu ngã ác giả, ngã diệc thiện chi. Ngã kí vu nhân vô ác, nhân năng vu ngã vô ác tai!

Trang Tử

~*~

Mềm thắng cứng, yếu thắng mạnh, nên lưỡi mềm thường còn, mà răng cứng lại hay gãy.

柔勝剛，弱勝強。故舌柔能存，齒剛則折也。
Nhu thắng cương, yếu thắng cường. Cố lưỡi nhu có thể tồn, xỉ cương tắc chiết cũng.

Lão Tử

~*~

Người quân tử hành sự phải giống như nước, ngăn nó ở lại trên núi cũng được, vung nó văng lên khỏi trán cũng được; vuông được, tròn được, biến hóa theo hình. Nên người quân tử có thể mềm mà không yếu, mạnh mà không cứng, cũng giống như nước. Trong thiên hạ còn có gì mềm yếu hơn nước, vậy nên mềm yếu thắng cứng mạnh.

君子為善若水, 擁之可以在山, 激之可以過顙能方能圓, 委曲隨形. 故君 子能柔而不弱, 能強而不剛, 如水之性也. 天下柔弱莫過於水, 是以柔弱勝剛強.
Quân tử vi thiện nhược thủy, ủng chi khả dĩ tại sơn, kích chi khả dĩ quá tảng năng phương năng viên, ủy khúc tùy hình. Cố quân tử năng nhu nhi bất nhược, năng cường nhi bất cương, như thủy chi tính dã. Thiên hạ nhu nhược mạc quá vu thủy, thị dĩ nhu nhược thắng cương cường.

Lão Tử

~*~

Lòng tốt mạng cũng tốt, sớm phát đạt vinh hoa. Lòng tốt mạng không tốt, được ấm no một đời. Mạng tốt lòng không tốt, khó bảo toàn con đường phía trước. Lòng chẳng tốt mạng chẳng tốt, nghèo khó mãi tới già.

心好命又好，發達榮華早。心好命不好，一生也溫飽。命好心不好，前程恐難保。心命都不好，窮苦直到老。
Tâm hảo mệnh hựu hảo, phát đạt vinh hoa tảo. Tâm hảo mệnh bất hảo, nhất sinh dã ôn bão. Mệnh hảo tâm bất hảo, tiền trình khủng nan bảo. Tâm mệnh đô bất hảo, cùng khổ trực đáo lão.

Minh Tâm Bảo Giám

~*~

Nhân từ thì sống thọ, hung dữ sẽ sớm vong.

仁慈者壽，凶暴者亡。
Nhân từ giả thọ, hung bạo giả vong.

Thái Công

~*~

Ba người cùng đi, tất có một người là thầy ta, chọn người hay mà bắt chước, người dở mà sửa mình.

三人行，必有我师焉。择其善者而从之，其不善者而改之。
Tam nhân hành, tất hữu ngã sư yên. Trạch kỳ thiện giả nhi tòng chi, kỳ bất thiện giả nhi cải chi.

Khổng Tử

~*~

Ta không phải là người sinh ra đã biết, chỉ là người thích đạo của thánh hiền đời trước, cố sức mà cầu lấy được.

我非生而知之者，好古，敏以求之者也。
Ngã phi sinh nhi tri chi giả dã, hiếu cổ, mẫn dĩ cầu chi giả dã.

Khổng Tử

~*~

Lấy sự yên vui để đối đãi người giả cả, lấy chữ tín để đối đãi bạn bè, lấy sự yêu mến để đối đãi con trẻ.

老者安之，朋友信之，少者懷之。
Lão giả an chi, bằng hữu tín chi, thiếu giả hoài chi.

Khổng Tử

~*~

Hễ ai làm việc thiện thì trời ban xuống trăm điều phúc, hễ ai làm việc bất thiện thì trời giáng xuống trăm điều họa.

作善降之百祥，作不善降之百殃。
Tác thiện giáng chi bách tường, tác bất thiện giáng chi bách ương.

Minh Tâm Bảo Giám

~*~

Tôi mỗi ngày xét mình ba điều. Làm việc cho người khác thành tâm chưa? Kết giao bạn bè đã giữ chữ tín chưa ? Kiến thức thầy truyền dạy, đã luyện tập chưa?

吾日三省吾身。为人谋而不忠乎？与朋友交而不信乎？传,不习乎?
Ngô nhật tam tỉnh ngô thân. Vị nhân mưu nhi bất trung hồ? Dữ bằng hữu giao nhi bất tín hồ? Truyền, bất tập hồ?

Tăng Tử

~*~

Con rùa ấy, thà chết để lại xương cho người ta quý trọng, hay thà sống mà kéo lê đuôi nó trong vũng bùn?

此龜者，寧其死而留骨而貴乎？寧其生而曳尾于涂中乎？
Thử quy giả, ninh kì tử nhi lưu cốt nhi quý hồ? Ninh kì sinh nhi duệ vĩ vu đồ trung hồ?

Trang Tử

~*~

Kết hợp các điểm khác biệt thì thành sự đồng nhất, phân tán sự đồng nhất thì thành các điểm khác biệt.

合異以為同，散同以為異。
Hợp dị dĩ vi đồng, tán đồng dĩ vi dị.

Trang Tử

~*~

Nghe người ta đồn ở ngoài đường rồi đi đâu cũng loan truyền là bỏ mất đức hạnh của mình.

道听而涂说，德之弃也。
Đạo thính nhi đồ thuyết, đức chi khí dã.

Khổng Tử

~*~

Khi mới sinh ra, tính nết người ta gần giống nhau, về sau tập quán khác nhau nên tính tình sẽ khác xa nhau.

性相近也，习相远也。
Tính tương cận dã, tập tương viễn dã.

Khổng Tử

~*~

Người làm điều thiện thì trời lấy phúc mà trả lại; kẻ làm điều bất thiện thì trời lấy họa mà trả lại.

為善者，天報之以福；為不善者，天報之以禍。
Vi thiện giả, thiên báo chi dĩ phúc; vi bất thiện giả, thiên báo chi dĩ họa.

Khổng Tử

~*~

Vẽ cọp vẽ da khó vẽ xương, biết người biết mặt khó biết lòng.

畫虎畫皮難畫骨，知人知面不知心。
Họa hổ họa bì nan họa cốt, tri nhân tri diện bất tri tâm.

Tăng Quảng Hiền Văn

~*~

Thấy việc nghĩa mà không làm, chẳng phải là kẻ dũng.

见义不为,无勇也。
Kiến nghĩa bất vi, vô dũng dã.

Khổng Tử

~*~

Thích những điều mà người ghét, ghét những điều mà người thích, gọi là trái ngược hẳn với tính người, tai họa ắt đến với mình.

好人之所恶,恶人之所好,是谓拂人之性,灾必逮夫身。
Hảo nhân chi sở ác, ác nhân chi sở hảo, thị vị phất nhân chi tính, tai tất đãi phu thân.

Lễ Ký

~*~

Vạn vật đều có gốc có ngọn, sự việc đều có đầu có cuối, biết được cái gì có trước có sau thì đã gần với cái đạo rồi.

物有本末，事有終始，知所先後，則近道矣。
Vật hữu bổn mạt, sự hữu chung thủy, tri sở tiên hậu, tắc cận đạo hĩ.

Lễ Ký

~*~

Tôi giết vua, con giết cha, không ở trong một sớm một chiều, nguyên do dần dần mà đến, bởi những kẻ lo liệu phòng bị những việc ấy không biết lo liệu phòng bị sớm.

臣弒其君，子弒其父，非一朝一夕之故，其所由來者漸矣，由辯之不早辯也。
Thần thí kì quân, tử thí kì phụ, phi nhất triêu nhất tịch chi cố, kì sở do lai giả tiệm hĩ, do biện chi bất tảo biện dã.

Khổng Tử

~*~

Việc tốt nhất trên thế gian, không gì bằng cứu người nguy cấp, thương kẻ khốn cùng.

Cổ Ngữ

~*~

Nếu không đố kị không tham cầu thì vì sao mà không tốt?

不忮不求，何用不臧？
Bất kĩ bất cầu, hà dụng bất tang?

Thi Kinh

~*~

Buồn vui không phải lúc thì việc hoạ hoạn ắt phải đến.

哀樂失時，殃咎必至。
Ai nhạc thất thì, ương cữu tất chí.

Tả Truyện

~*~

Người quân tử không cất nhắc người căn cứ vào lời nói, không bỏ lời nói căn cứ vào người.

君子不以言舉人, 不以人廢言。
Quân tử bất dĩ ngôn cử nhân, bất dĩ nhân phế ngôn.

Khổng Tử

~*~

Người ta thường tiếc cái đã qua về trước, mong cái sắp đến sau này, mà sao nhãng hững hờ cái hiện đang có.

Tôn Trung Quân

~*~

Chỉ có chút lòng nại phiền (1) thì việc gì cũng làm được, người nào cũng xử được.
(1) Nại phiền: Chịu quen được khó nhọc, nhẫn nại.

Nhân Sinh Tất Độc Thư

~*~

Gia đình như xảy ra chuyện không hay, nên xử một cách thung dung, chớ có khích liệt (1). Bầu bạn như có điều không phải, nên can một cách thiết liệt (2), chớ có ưu du (3).
(1) Khích liệt: Trêu trọc dữ dội.
(2) Thiết thật: Thật sự, đến nơi đến chốn.
(3) Ưu du : Bỏ xuôi, mặc kệ.

Thiệu Khang Tiết

~*~

Cùng ở với nhau lúc có ưu hoạn thì dễ, cùng ở với nhau lúc có quyền lợi thì khó.

Lã Đông Lai

~*~

Biết phòng xa thì cai quản người, không biết phòng xa thì người cai quản.

Diêm Thiết Luận

~*~

Nếu khuôn phép đạo đức và hình phạt không đặt ra thì hoạ và loạn sẽ cùng đến.

德刑不立，奸，軌并至。
Đức hình bất lập, gian, quỹ tịnh chí.

Tả truyện

~*~

Hỡi ai lẳng lặng mà nghe
Dữ răn việc trước, lành dè thân sau
Trai thời trung hiếu làm đầu
Gái thời tiết hạnh là câu trau mình.

Nguyễn Đình Chiểu

~*~

Người sinh ở đời, thế lực, chức vị và tiền của có thể coi thường được đâu!

人生世上, 勢位富貴, 蓋可忽乎哉!
Nhân sanh thế thượng, thế vị phú quý, cái khả hốt hồ tai!

Chiến Quốc Sách

~*~

Có ý niệm kiêu ngạo trong lòng thì phải diệt ngay, chớ để nó lớn lên; không nên buông thả lòng ham muốn; không nên thỏa mãn về chí hướng; không nên vui vẻ đến tột độ.

敖不可長，欲不可從，志不可滿，樂不可極。
Ngạo bất khả trưởng, dục bất khả tòng, chí bất khả mãn, nhạc bất khả cực.

Lễ Ký

~*~

Nghe lời nói mà còn phải xem việc làm nữa.

聽其言而觀其行。
Thính kì ngôn nhi quan kì hạnh.

Luận Ngữ

~*~

Người có chí thì việc gì cũng nên.

Hán Quang Vũ

~*~

Chim sẻ làm tổ đầu nhà, mẹ con hú hí, tự lấy làm yên; nhà cháy mà chim vẫn như không, là tại không biết tai vạ sắp đến.

Không Tòng Tử

~*~

Bạn có ích gồm ba loại: Có ba hạng bạn có ích, ba hạng bạn có hại. Bạn chính trực, bạn thành tín, bạn biết nhiều là có ích. Bạn đón ý mình, bạn khéo nịnh mình, bạn không có thực học là bạn có hại.

益者三友,损者三友.友直,友谅,友多闻,益矣。友便辟,友善柔,友便侫,损矣。
Ích giả tam hữu, tổn giả tam hữu. Hữu trực, hữu lượng, hữu đa văn, ích hĩ. Hữu tiện tịch, hữu thiện nhu, hữu tiện vọng, tổn hĩ.

Khổng Tử

~*~

Quân tử xem nghĩa là trên hết. Quân tử có dũng mà bất nghĩa thì làm loạn, tiểu nhân có dũng mà bất nghĩa thì làm trộm cướp.

君子义以为上。君子有勇而无义为乱,小人有勇而无义为盗。
Quân tử nghĩa vi thượng. Quân tử hữu dũng nhi vô nghĩa vi loạn, tiểu nhân hữu dũng nhi vô nghĩa vi đạo.

Khổng Tử

~*~

Cái tường thấp hay mời kẻ trộm đến.

Thi Tử

~*~

Con voi vì ngà, ve sầu vì tiếng, đom đóm vì sáng, mà đều hại thân; cho nên người biết yêu thân, không quý gì tiếng tăm rực rỡ.

Lã Ngữ Tập Túy

~*~

Họa phúc không có cửa, người ta tự vời đến cho mình. Thiện ác có báo ứng, như bóng với hình. Cho nên trong tâm nuôi dưỡng cái thiện, chưa làm việc thiện, cát thần đã đến rồi. Trong tâm nảy sinh cái ác, dù chưa làm việc ác, hung thần đã theo rồi. Nếu đã từng làm việc ác mà sau hồi tâm ăn năn hối cải, lâu dài ắt sẽ ược cát lành, ấy gọi là chuyển họa thành phúc.

禍福無門，惟人自招。善惡之報，如影隨形。所以人心起於善，善雖未為，而吉神已隨之。或心起於惡，惡雖未至，而凶神已隨之。其有曾行惡事，後自改悔，久久必獲吉慶，所謂轉禍為福也。
Họa phúc vô môn, duy nhân tự chiêu. Thiện ác chi báo, như ảnh tùy hình. Sở dĩ nhân tâm khởi vu thiện, thiện tuy vị vi, nhi cát thần dĩ tùy chi. Hoặc tâm khởi vu ác, ác tuy vị chí, nhi hung thần dĩ tùy chi. Kì hữu tằng hành ác sự, hậu tự cải hối, cửu cửu tất hoạch cát khánh, sở vị chuyển họa vi phúc dã.

Thái Thượng Cảm Ứng Thiên

~*~

Chó giữa nhà ban đêm, gà coi gáy buổi sáng.
Nếu không học sao đáng làm người?
Con tằm nhả tơ, con ong làm mật.
Người mà không học chẳng bằng con vật.

犬守夜，雞司晨；
苟不學，曷為人？
蠶吐絲，蜂釀蜜；
人不學，不如物。
Khuyển thủ dạ, kê ti thần;
Cẩu bất học, hạt vi nhân?
Tàm thổ ti, phong nhưỡng mật;
Nhân bất học, bất như vật.

Tam Tự Kinh

~*~

Quân tử không lấy sắc bên ngoài để thân cận với người. Tình sơ giao mà dùng dung mạo thì khác nào kẻ tiểu nhân khoét tường lén trộm cắp của người? Tình phải tin nhau, lời phải khéo léo.

君子不以色亲人。情疏而貌亲，在小人则穿窬之盗也与?情欲信，辞欲巧。
Quân tử bất dĩ sắc thân nhân. Tình sơ nhi mạo thân, tại tiểu nhân tắc xuyên du chi ích dã dư? Tình dục tín, từ dục xảo.

Khổng Tử

~*~

Kẻ ngu thích tự ý làm, kẻ thấp kém thích chuyên quyền; sống ở đời nay mà làm ngược với đạo thời xưa. Như thế là chuốc họa vào thân.

愚而好自用，賤而好自專。生乎今之世，反古之道。如此者，災及 其身者也。
Ngu nhi hảo tự dụng, tiện nhi hảo tự chuyên. Sinh hồ kim chi thế, phản cổ chi đạo. Như thử giả, tai cập kì thân giả dã.

Khổng Tử

~*~

Sống mà nhục, không bằng chết mà vinh.

生以辱, 不如死以榮。
Sinh dĩ nhục, bất như tử dĩ vinh.

Đại Đới Lễ

~*~

Người trí ưa nước, người nhân thích núi; Người trí hoạt động, người nhân yên tĩnh; Người trí sống vui, người nhân sống thọ.

知者乐水,仁者乐山；知者动,仁者静；知者乐，仁者寿。
Trí giả nhạo thủy, nhân giả nhạo sơn; trí giả động, nhân giả tĩnh; trí giả lạc, nhân giả thọ.

Khổng Tử

~*~

Người có đức nhân chịu gian khó trước, thu hoạch sau, đó là người có đức nhân.

仁者先难而后获，可谓仁矣。
Nhân giả tiên nan nhi hậu hoạch, khả vị nhân hĩ.

Khổng Tử

~*~

Người quân tử gặp điều thiện dù nhỏ đến mấy cũng không nên tránh, gặp điều ác dù nhỏ đến mấy cũng không nên hướng tới.

君子見毫厘之善不可傾之，行有纖毫之惡不可為之。
Quân tử kiến hào ly chi thiện bất khả khuynh chi, hành hữu tiêm hào chi ác bất khả vi chi.

Nhan Tử

~*~

Khi nhàn cư phải khiêm cung, khi làm việc phải nghiêm trang thận trọng, giao thiệp với người phải trung thực.

居處恭, 執事敬, 與人忠。
Cư xử cung, chấp sự kính, dữ nhân trung.

Khổng Tử

~*~

Có ba sự ưa thích có ích, có ba sự ưa thích có hại. Thích dùng lễ nhạc để điều tiết đời sống, thích khen chỗ hay của người, thích có nhiều bạn hiền, ba cái đó có ích. Thích kiêu sa, dâm lạc, thích bừa bãi phóng túng, thích yến tiệc vui chơi, ba cái đó có hại.

益者三乐，损者三乐。乐节礼乐,乐道人之善,乐多贤友,益矣。乐骄乐,乐佚游,乐晏乐,损矣。
Ích giả tam lạc, tổn giả tam lạc. Lạc tiết lễ nhạc, lạc đạo nhân chi hỉ. Lạc đa hiền hữu, ích hĩ. Lạc kiêu nhạc, lạc dật du, lạc yến lạc, tổn hĩ.

Khổng Tử

~*~

Người quân tử cầu ở mình, kẻ tiểu nhân cầu ở người.

君子求诸己,小人求诸人 。
Quân tử cầu chư kỉ, tiểu nhân cầu chư nhân.

Khổng Tử

~*~

Kẻ dũng mà ghét sự nghèo hèn của mình thì dễ làm loạn. Kẻ bất nhân mà bị ghét bỏ quá mức cũng dễ làm loạn.

好勇疾贫，乱也。人而不仁，疾之已甚，乱也。
Hiếu dũng tật bần, loạn dã. Nhân nhi bất nhân, tật chi dĩ thậm, loạn dã.

Khổng Tử

~*~

Người xưa thận trọng lời nói, sợ sẽ xấu hổ nếu nói mà làm không được.

古者言之不出，耻躬之不逮也。
Cổ giả ngôn chi bất xuất, sỉ cung chi bất đãi dã.

Khổng Tử

~*~

Người giữ lễ là người có thể xác định được thân hay sơ, giải quyết được hiềm nghi, phân biệt được đồng và dị, rõ ràng được đúng và sai.

夫禮者，所以定親疏，決嫌疑，別同異，明是非也。
Phu lễ giả, sở dĩ định thân sơ, quyết hiềm nghi, biệt đồng dị, minh thị phi dã.

Lễ Ký

~*~

Chớ lo không được quan to, nên lo cái “đức” của mình còn kém cỏi; chớ tủi không được lộc hậu, nên tủi cái “trí” của mình còn hẹp hòi.

Trương Hành Truyện

~*~

Ngày thường làm điều thiện, trời ban cho phúc; nếu ngu dại mà làm điều dữ, khó tránh khỏi tai họa. Thiện ác rốt cuộc luôn luôn có trả, cao bay xa chạy cũng chẳng trốn núp được đâu!

平生作善天加福，若是愚頑受禍殃。善惡到頭終有報，高飛遠走也難藏。
Bình sanh tác thiện thiên gia phúc, nhược thị ngu ngoan thụ họa ương. Thiện ác đáo đầu chung hữu báo, cao phi viễn tẩu dã nan tàng.

Minh Tâm Bảo Giám

~*~

Nghèo mà chăm học có thể lập được thân, giàu mà chăm học tên tuổi sẽ được vẻ vang.

貧而勤學可以立身，富而勤學名乃光榮.
Bần nhi cần học khả dĩ lập thân, phú nhi cần học danh nãi quang vinh.

Khuyết danh

~*~