Nhà thờ đức bà Paris

Nhiều nhà văn thế giới cho rằng, cuốn "Nhà thờ Đức Bà Paris" mang vinh quang tới cho tác giả còn hơn tất cả các tập thơ đã có của ông. Là người chịu ảnh hưởng sâu sắc của nhà văn Anh Walter Scott, năm 27 tuổi, Hugo nảy sinh ý định viết "Nhà thờ Đức Bà Paris". "Một tác phẩm văn học phải là một công trình của trí tưởng tượng, của các biến đổi và những điều dị thường" - với quan niệm như vậy, trong khoảng thời gian bốn năm, Hugo đã hoàn thành tác phẩm đồ sộ, gồm 11 quyển, dày hơn 600 trang. Bằng trí tưởng tượng trác việt, bản tính hóm hỉnh và thông minh, Hugo đã dẫn người đọc đi ngược dòng lịch sử, đến với một trong những nơi linh thiêng nhất: Nhà thờ Đức Bà Paris.

Cùng với ngôi nhà thờ thâm nghiêm, huyền bí, những thói tục kỳ quặc, luật lệ man rợ... là đủ các hạng người của một xã hội phong kiến thu nhỏ: một nhà thơ nhu nhược, thích sống bằng ảo mộng; một thầy tu lạnh lùng, độc ác; một anh gù kéo chuông bị số phận bạc đãi đến mức vừa  chột, vừa thọt, vừa điếc. Nhưng bù lại anh Gù có một tấm lòng vàng, biết cách yêu và biết chết vì người yêu. Một chàng sĩ quan đẹp trai, nhưng hời hợt, nhẫn tâm đến độ độc ác; một nàng Exmêranđa cực kỳ xinh đẹp, trong trắng, thơ ngây một lòng một dạ với người tình... Nàng đã khêu gợi tình yêu cho nhiều người và tự mình cũng yêu cuồng nhiệt. Giữa họ đã nảy sinh tình yêu tay tư, tạo thành một vòng tròn đuổi bắt, mang tới bất hạnh nhiều hơn vui sướng.

Gã thầy tu bất chấp tất cả mọi điều cấm kị để yêu Exmêranđa, nhưng khi bị nàng từ chối, y thà để nàng chết dưới giá treo cổ, còn hơn để một người đàn ông nào khác có được nàng. Nhà thơ nhu nhược trả ơn cứu mạng của Exmêranđa bằng cách dẫn đường cho gã thầy tu độc ác bắt nàng. Anh chàng sĩ quan - người đàn ông duy nhất được Exmêranđa yêu, nhẫn tâm bỏ rơi nàng, đến với người đàn bà khác. Chỉ riêng anh Gù là dũng cảm "cướp tù", mang Exmêranđa "tị nạn" trong nhà thờ Đức Bà, dùng đủ mọi cách giành giật nàng khỏi lưỡi hái của tử thần... Kết cục của mối tình tay tư đó thật bi thảm! Nàng Exmêranđa bị treo cổ, gã thầy tu bị anh Gù đẩy từ tháp chuông nhà thờ rơi xuống chết tươi. Hai năm sau đó người ta tìm thấy bộ xương của anh Gù trong căn hầm chứa xác ở Môngphôcông, trong tư thế ôm ghì lấy bộ xương của Exmêranđa...

Được biết, Victor Hugo viết "Nhà thờ Đức Bà Paris" từ nỗi ám ảnh khi một lần ông tận mắt chứng kiến cảnh một cô gái trẻ phạm tội ăn cắp bị treo cổ. Trong lúc cô gái đang giãy giụa trong chiếc thòng lọng mỗi lúc một thêm thít chặt hơn, một gã đàn ông lạnh lùng cầm chiếc dùi sắc nung đỏ gí vào da thịt cô. Tiếng cháy xèo xèo của da thịt cùng tiếng kêu la thảm thiết của cô gái đã thúc ép nhà văn phải viết một cái gì đó để bãi bỏ hình thức giết người dã man bằng giá treo cổ. Trong "Nhà thờ Đức Bà Paris", Hugo đã dùng cái chết oan nghiệt của Exmêranđa cùng hình ảnh ghê rợn của giảo đài Môngphôcông làm yêu sách đòi bãi bỏ tội tử hình.

Những người khốn khổ

Năm 1851 lịch sử nước Pháp lại trải qua cơn biến động. Louis Napoléon hủy bỏ nền Cộng hòa, thành lập nền Đế chế, tự xưng là Vua Napoléon III. Vì lên án cuộc đảo chính, Hugo bị buộc đi đày ở Bỉ, sau đó là đảo Jersay và Guernesey. Trong những năm tháng đó, Hugo đã hoàn thành bộ tiểu thuyết Những người khốn khổ dày mấy ngàn trang.

Những người khốn khổ là câu chuyện về xã hội nước Pháp trong khoảng hơn 20 năm đầu thế kỷ 19 kể từ thời điểm Napoléon I lên ngôi và vài thập niên sau đó. Nhân vật chính của tiểu thuyết là Giăng Vangiăng, một cựu tù khổ sai tìm cách chuộc lại những lỗi lầm gây ra thời trai trẻ. Bộ tiểu thuyết mang tính hiện thực, sử thi, có tầm bao quát xã hội và cũng là bài ca về tình yêu. Xét về hiện thực, tiểu thuyết miêu tả thế giới của những con người nghèo khổ một cách chân thực. Trên khía cạnh sử thi, tác phẩm đã miêu tả những sự kiện lịch sử quan trọng của nước Pháp, đã khắc họa những xung đột lớn lao bên trong tâm hồn con người, giữa cái Thiện và cái Ác bên trong Giăng Vangiăng, giữa sự tôn trọng luật pháp và tôn trọng đạo lý làm người trong Giave.

Những người khốn khổ lên án các loại "địa ngục trần gian" với một thông điệp cho mọi thời đại: "Sự nghèo khó làm cho đàn ông gục ngã, đói khổ làm đàn bà sa đọa, đen tối làm trẻ em suy nhược. Xã hội của con người còn ngột ngạt khi mà sự ngu dốt và nghèo khó còn tồn tại trên mặt đất!". Những người khốn khổ được đánh giá là cuốn tiểu thuyết của thế kỷ và được dịch sang nhiều ngôn ngữ.