Ca dao Phú Yên

(*) Bãi Điều: Phía Đông Nam thị trấn Củng Sơn, huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. Xưa có tiếng đồn nhiều ma.

(*) Bình Định: Một tỉnh thuộc vùng duyên hải Nam Trung Bộ, hàng trăm năm trước từng là cái nôi của võ cổ truyền Việt Nam.

(*) Cầu Vạn Củi: Tại thôn Tiên Châu, xã An Ninh Tây, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên có chiếc cầu chạy qua mương lớn xuống cánh đồng mang tên Vạn Củi, có lẽ vì phía cầu bên nam dân làm nghề củi.

(*) Củng Sơn: Thị trấn thuộc huyện Sơn Hòa, Phú Yên, là huyện lỵ Sơn Hòa từ năm 1899. Thời xưa là thôn Phước Sơn, có một bảo quan trọng làm nhiệm vụ biên phòng. Đây là cửa ngõ đi vào Thủy Xá, Hỏa Xá, là nơi các phái bộ hai tiểu quốc này dừng nghỉ trước khi đến tỉnh thành Phú Yên.

(*) Bàn Thạch: Chợ nằm ở phía nam cầu Bàn Thạch (thôn Bàn Thạch, xã Hòa Xuân Đông, huyện Đông Hòa). Mỗi tháng chợ họp 6 phiên vào các ngày mồng 2, 6, 12, 16, 22, 26. Dân gian có câu: “Chợ Bàn Thạch nhiều lươn” bởi cánh đồng từ Đông Mỹ vào phía bắc cầu Bàn Thạch và từ phía nam cầu Bàn Thạch đến Phú Khê, Hảo Sơn là nơi sinh sản lươn rất nhiều. Ngày trước phương tiện giao thông khó khăn, người dân bắt được chỉ có đem ra chợ bán cho lái buôn mua về thị xã Tuy Hòa.

(*) Chợ Xổm: Tên trước đây của chợ Phú Thạnh, thuộc thôn Phú Thạnh, xã An Chấn, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên. Sở dĩ có tên chợ Xổm là vì ngày xưa dân các nơi đến Phú Thạnh lập nghiệp, họ đem sản phẩm mình làm ra trao đổi lấy về những vật dụng, thực phẩm cần thiết cho sinh hoạt, từ đó hình thành chợ mang tên chợ Xổm, do ngồi xổm để họp chợ.

(*) Chùa Đá Trắng: Một ngôi chùa thuộc xã An Dân, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên. Đây là một trong những ngôi chùa cổ xưa nhất của tỉnh Phú Yên với giá trị to lớn về mặt tôn giáo, văn hóa, lịch sử xã hội, do nằm trên một triền núi có nhiều tảng đá trắng nên thường được gọi là chùa Đá Trắng. Xung quanh chùa là một vườn trồng giống xoài quý cũng có tên là xoài Đá Trắng, còn có tên là “xoài Ngự”, “xoài tiến”, tương truyền có hương vị rất đặc biệt, vừa thơm dịu, vừa ngọt lịm khiến ai đã từng nếm thử đều không thể quên.

(*) Dốc Đồng Tranh: Dốc dài trên đường núi từ xã Hòa Kiến, thành phố Tuy Hòa, qua xã An Thọ, huyện Tuy An lên xã Sơn Long, huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên.

(*) Dốc Lỗ Chài: Dốc dài và quanh co trên đường núi từ xã Hòa Quang Bắc, huyện Phú Hòa qua xã An Thọ, huyện Tuy An lên xã Sơn Long, huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên.

(*) Đa Lộc: Một xã miền núi nằm ở phía bắc huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên

(*) Đất Đỏ: Vùng đất đỏ tại Sơn Thành, nay là xã Sơn Thành Tây, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên.

(*) Cù Mông: Đèo Cù Mông nằm trên Quốc lộ 1A, là một trong những đèo núi hiểm trở nhất Việt Nam, đường dốc, có nhiều cua gấp, hai bên là núi cao, dễ gây ra tai nạn giao thông. Đèo là ranh giới của 2 tỉnh Bình Định và Phú Yên, đồng thời là tuyến đường bộ đi qua một trong những nhánh đâm ra biển của dãy Trường Sơn Nam. Trước đây khi chưa có quốc lộ 1D thì đèo là con đường chính để qua lại giữa Bình Định và Phú Yên.

(*) Xuân Đài: Hoặc Sơn Đài, tên một ngọn đèo nay thuộc xã Xuân Thọ 2, Thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên, là ranh giới tự nhiên giữa xã An Dân (huyện Tuy An) và xã Xuân Thọ (huyện Sông Cầu) trước đây.

(*) Đồng Cọ: Là một vùng trũng ở xã Hòa Thịnh, huyện Tây Hòa, một thời đường sá đi lại lầy lội quanh năm. Mùa đông mưa gió lê thê, mưa dai dẳng từ ngày này sang ngày khác, gọi là mưa Đồng Cọ.

(*) Gò Dinh: Gò cỏ ở xóm Quán Lê, thuộc thôn Phong Hậu, xã Sơn Long, huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. Năm 1885, Lê Thành Phương khởi nghĩa hưởng ứng lời kêu gọi Cần Vương, dự định xây dựng căn cứ sơn phòng tại đây, nhưng việc chưa thành, ông bị Pháp bắt và xử tử năm 1887. "Dinh" nghĩa là doanh trại của Lê Thành Phương, là bắt nguồn của tên Gò Dinh.

(*) Hà Lờ: Một thôn trước đây thuộc xã Hòa Hiệp, huyện Tuy Hòa (cũ), tỉnh Phú Yên.

(*) Hang Hổ: Hang Hổ nằm trong một ngọn núi cao chừng 100m, tiếp giáp với dãy Trường Sơn, phía nam nối liền với Phú Cốc, phía bắc nối liền với núi Phú Cần, thuộc thôn Phú Thạnh, xã An Chấn, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên. Ngày xưa, nơi này có nhiều hổ sinh sống.

(*) Hộ Tịnh: Tức ông Nguyễn Bá Tịnh, ông là người giàu có, đã đóng góp một khoản tiền lớn cho triều đình nên được sắc phong Bá Hộ. Ông Hộ Tịnh cho con ra Bình Định học nghề hát bội từ con cháu nhà hát tuồng Đào Tấn nổi tiếng, rồi trở về lập gánh hát. Gánh hát ông Hộ Tịnh quy tụ nhiều đào kép tài sắc đi lưu diễn khắp nơi, là gánh hát nổi tiếng ở Phú Yên bấy giờ. Trong những người con của ông Hộ Tịnh, có ông Nguyễn Chi là người học rộng, sớm tiếp thu tư tưởng tiến bộ của phong trào Duy Tân. Ông Nguyễn Chi là một trong những sĩ phu lãnh đạo phong trào chống sưu thuế năm 1908 ở Phú Yên.

(*) Khánh Hòa: Một tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ Việt Nam. Khánh Hòa có bờ biển dài hơn 200 km và gần 200 hòn đảo lớn nhỏ cùng nhiều vịnh biển đẹp như Vân Phong, Nha Trang, Cam Ranh... Với khí hậu ôn hòa, thiên nhiên nhiều cảnh đẹp, và có nhiều di tích lịch sử văn hóa, Khánh Hòa đã trở thành một trong những trung tâm du lịch lớn của Việt Nam.

(*) La Hai: Một thị trấn miền núi thuộc huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên, cách thành phố Tuy Hòa khoảng 45 km.

(*) Long Thủy: Ngôi làng nằm sát biển có tên cũ là Mỹ Á, trước thuộc xã An Phú, huyện Tuy An, nay thuộc thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Làng nổi tiếng có dừa xiêm uống nước rất ngọt, mát. Vườn dừa Long Thuỷ rợp bóng mát, quanh năm che phủ cả thôn.

(*) Lỗ Quy: Một làng thuộc thôn Hòa Bình, xã Sơn Định, huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. Nơi đây có đặc sản thuốc lá ngon.

(*) Mũi Nạy: Mũi Điện (còn có tên là Mũi Nạy, mũi Kê Gà) thuộc thôn Đồng Bé, xã Hòa Tâm, huyện Đông Hòa, Phú Yên. Ở đây có ngọn Hải Đăng được người Pháp xây dựng năm 1890, là ngọn Hải Đăng vươn ra xa nhất về phía Đông trên đất liền Việt Nam.

(*) Mỹ Thành: Một thôn thuộc xã Hòa Mỹ Tây, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên.

(*) Núi Đá Bia: Tên chữ là Thạch Bi Sơn, dân gian gọi là Núi Ông, là ngọn núi cao nhất trong khối núi Đại Lãnh thuộc dãy núi Đèo Cả, hiện ở xã Hòa Xuân Nam, huyện Đông Hòa, phía Nam tỉnh Phú Yên. Núi nổi tiếng vì tảng đá bia khổng lồ cao khoảng 80 m trên đỉnh núi mà cách xa vẫn có thể nhìn thấy. Tương truyền vào năm 1471, khi thân chinh cầm quân tấn công Chămpa, Lê Thánh Tông dừng tại chân núi, cho quân lính trèo lên khắc tên, ghi rõ cương vực Đại Việt (Việt Nam ngày nay) tại nơi này. Vì thế, núi được gọi là núi Đá Bia.

(*) Núi Lá: Núi Lá có các đỉnh cao 303m và 453m, nằm trải dài dọc theo phía nam sông Ba, nay chủ yếu thuộc địa bàn xã Sơn Giang, huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên.

(*) Ngân Điền: Thôn thuộc xã Sơn Hà, huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. Trước đây nơi này dân còn thưa thớt, buôn bán sơ sài nghèo nàn.

(*) Ngọc Lâm: Một thôn thuộc xã Hòa Mỹ Tây, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên.

(*) Phú Diễn: Một thôn thuộc xã Hòa Đồng, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên.

(*) Phú Nhiêu: Một thôn thuộc xã Hòa Mỹ Đông, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên.

(*) Phú Thạnh: Thôn (Phú Thạnh Đông, Phú Thạnh Tây) thuộc xã An Chấn, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên.

(*) Phú Thuận: Một thôn thuộc xã Hòa Mỹ Đông, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên.

(*) Phú Yên: Một tỉnh ven biển thuộc vùng duyên hải Nam Trung Bộ Việt Nam, có đồng bằng Tuy Hòa, được xem là vựa lúa của miền Trung.

(*) Sông Ba: Bắt nguồn từ núi Ngok Rô ở độ cao 1.549 m, trên dãy Ngok Linh (thuộc tỉnh Kon Tum), sông Ba chảy theo sườn phía Đông của dãy Trường Sơn, qua các tỉnh Gia Lai, Phú Yên để đổ về Biển Đông.

(*) Sông Bàn Thạch: Sông Bàn Thạch là phần thượng lưu của sông Đà Nông, bắt nguồn từ núi Hòn Dù thuộc dải Trường Sơn, chảy qua cửa Đà Nông xuống địa phận huyện Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Sông Bàn Thạch rất có giá trị cho nông nghiệp vùng. Mùa lụt nước sông chảy xiết, mạnh vì nước lũ từ trên cao đổ về. Mùa nắng thì sông chảy lặng, lòng sông có khi cạn khô. Xưa kia sông Bàn Thạch có nhiều cá sấu sinh sống.

(*) Sông Dinh: Một nhánh của sông Đà Rằng chảy quanh thị xã Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên, nay đã bị bồi lấp.

(*) Sông Kỳ Lộ: Sông dài 120 km, bắt nguồn từ vùng núi La Hiên cao trên 1000 m tại giáp ranh giữa Bình Định và Gia Lai. Sông chảy về hướng Đông Nam qua các huyện Đồng Xuân, Tuy An, đổ ra cửa biển Tiên Châu ở Tuy An (Phú Yên) với một phân lưu đổ vào Đầm Ô Loan. Phần thượng lưu còn được gọi là sông La Hiên, trong khi phần hạ lưu còn được gọi là sông Cái.

(*) Tiên châu: Một thôn thuộc xã An Ninh Tây, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên. Xưa kia, Tiên Châu là làng lớn nhất trong bốn làng thuộc tỉnh Phú Yên, lại nằm ở cửa biển của vùng vịnh Xuân Đài, cửa ngõ quan trọng nhất của tỉnh Phú Yên trong những năm cuối thế kỷ 19.

(*) Trà Ô: Suối nước nóng tại xã Xuân Long, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên. Dòng suối quanh năm được duy trì ở mức 70 độ C, được bao phủ bởi một vùng cây xanh bạt ngàn. Nước khoáng nóng chảy ra từ hai vòi rồng đã được xây dựng từ thời Pháp thuộc.

(*) Trần Bá Đại: Chức vụ Xuân Vinh quân thứ từ hàn, giữ việc văn phòng bút lục của Lê Thành Phương, được Lê Thành Phương cử lên Vân Hòa lo việc xây dựng sơn phòng.

(*) Triêm Đức: Một thôn thuộc xã Xuân Quang 2, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên.

(*) Vinh Ba: Một thôn thuộc xã Hòa Đồng, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên, nổi tiếng với nghề đan đát.

(*) Vũng Chào: Một vũng biển nhỏ nằm trong vịnh Xuân Đài, thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên. Có tên như vậy vì mỗi lần ngư dân đánh bắt được các loại cá to (cá bò, cá ngừ...), các ghe thuyền lái buôn vào mua cá, dân phải tiếp đón, chào mời niềm nở với họ.

(*) Vũng Dông: Một vũng biển nhỏ nằm trong vịnh Xuân Đài, thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên. Tại đây trước kia có nhiều con dông, cư dân thường làm bẫy bắt để làm thức ăn cho gia đình và bán lại cho khách.

(*) Vũng La: Một vũng biển nhỏ trong vịnh Xuân Đài, thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên. Ở đây có hai mỏm núi nhô ra biển nên cá thường vào ẩn trú. Mỗi lần có mẻ cá dạt vào, ngư dân hô hoán la to, báo hiệu cùng nhau đem thuyền lưới ra bắt, lệ ấy thành quen, từ đó có tên là Vũng La.

(*) Vũng Lấm: Hay Vũng Lắm, còn có tên Ao Xóm Lưới, là vũng nhỏ trong vịnh Xuân Đài thuộc thôn Tân Thạnh, nay là phường Xuân Đài, thị xã Sông Cầu. Thời Chúa Nguyễn, Vũng Lấm từng là quân cảng, thương cảng.

(*) Vũng Sứ: Một vũng biển nhỏ trong vịnh Xuân Đài, thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên.

(*) Xóm Bàu: Thuộc xã Hòa Thắng, huyện Phú Hòa, tỉnh Phú Yên. Sở dĩ có tên gọi như vậy vì thuở trước xóm là một vũng nước sâu làm thành cái bàu, lâu ngày đất phù sa phủ kín thành ruộng, dân cư đến lập nghiệp sinh sống.